Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu
Zalipie to wieś w Małopolsce, która słynie z chat malowanych w kolorowe, kwiatowe wzory. Zainteresowanie Zalipiem zaczęło się od słynnej miejscowej malarki – Felicji Curyłowej. Żyła ona w latach 1903-1974. Oprócz umiejętności artystycznych miała ona dar przekonywania o wyjątkowości swojej wioski. Położone na Powiślu Dąbrowskim Zalipie szybko uzyskało więc sławę „malowanej wsi”. Sięgający XIX wieku zwyczaj malowania wzorów na domach i zabudowaniach gospodarczych, dotyczył nie tylko Zalipia, ale również innych miejscowości Powiśla, a nawet kraju.
Dom artystki już za jej życia był często odwiedzany. Stał się najważniejszym miejscem dla wszystkich miłośników sztuki ludowej. Wzrost zainteresowania folklorem nastąpił po II wojnie światowej, kiedy wiejskie rękodzieło, znalazło się w kręgu zainteresowania władzy ludowej. Pani Felicja Curyłowa została zaproszona do malowania wnętrz statku Batory, czy restauracji Wierzynek w Krakowie.
Rozsławiony przez artystkę rodzaj ludowego zdobnictwa ma swój początek w czasach dymnych chat. Nie było w nich komina. Dym z paleniska uchodził przez otwór w dachu. Ściany we wnętrzu takiej dymnej chaty były zakopcone, ciemne. Gospodynie malowały wapnem na ścianach białe plamy, tzw. „packi”, by rozjaśnić wnętrze.
Po upowszechnieniu się pieców z kominem zaczęto „packi” malować też na nich. Z czasem zastąpiły je motywy kwiatowe, które opanowały również ściany i sufity izb. W końcu trafiły na zewnętrzne ściany domów i budynków gospodarczych. Zaczęto też zdobić w ten sposób przydrożne figurki, studnie, płoty czy naczynia.
Aplikacja – wirtualny spacer po obiekcie
Zalipie bywa nazywane wsią malowaną kwiatami. W kwiaty maluje się tu bowiem nie tylko domy i stodoły, ale również studnie, płoty i budy dla psów. Największą wartość zabytkową ma drewniana zagroda Felicji Curyłowej. W skład oryginalnej zagrody wchodzi dom, dawna stajnia i stodoła. Zabudowania te ułożone są w kształt litery, U która otwarta jest do jezdni. Stojąc plecami do ulicy po swojej lewej stronie mamy dom Curyłowej, na wprost znajduje się dawna stajnia, a po prawej budynek stodoły.
Na terenie zagrody znajdują się jeszcze dwa zabytkowe domy z II połowy XIX wieku. Dom Stefanii Łączyńskiej stoi za domem Curyłowej i stajnią. Kilkanaście metrów na prawo od stodoły znajduje się Chata biedniacka. Dom Felicji Curyłowej pochodzi z 1908 r. Jego ściany pokrywają pionowe deski. Stanowią żółte tło dla niebieskich wzorów. Na ten kolor pomalowano obramienia okien.
Ciemno brązowe drzwi zdobi wzór z niebieskich
ściany stajni zdobią duże bukiety niebieskich rombów. Po obu stronach wejścia biegną po trzy pionowe pasy z błękitnych kwiatów. Każdy wyrasta z łodygi z listkami. Płatki kwiatków rozchodzą się koliście. Różowe ściany stajni zdobią duże bukiety niebieskich kwiatów w pękatych wazonach. Stodołę pokrywają ciemnobrązowe deski.
Dom Łączyńskiej oraz chata biedniacka są pobielone i ozdobione typowymi zalipiańskimi wzorami. Po bokach okien o niebieskich framugach i niebieskich drzwi domu Łączyńskiej namalowano bukiety z dużych i małych kwiatów.
Pośród czerwonych, różowych, błękitnych i żółtych kielichów zielenią się liście. Po bokach okien rozkwitają niebieskie niezapominajki na pionowych gałązkach. Nad framugą wymalowano czerwono-błękitne kwieciste kępy.
Na ścianach chaty biedniackiej kwiatowe wzory są wyższe niż okna. Pomiędzy zielonymi liśćmi kwiaty mienią się czerwienią, błękitem, różem i słonecznym żółtym kolorem. Wiosną, latem, jesienią wzory na zalipiańskich chatach stapiają się urokliwie z otaczającymi je żywymi kwiatami rozmaitych gatunków. Wnętrza domów składających się na zagrodę Curyłowej toną w malowanych kwiatach. Ich kształt został w wyjątkowy sposób uproszczony. Barwy są bardzo żywe. Można jednak rozpoznać poszczególne gatunki, na przykład żółte słoneczniki i różowe piwonie. Kwiaty zdają się wybuchać na pobielonych ścianach pieca kuchennego, na dużych i małych kuchennych talerzach, kubkach, garnkach. Mienią się na białych ścianach, gdzie okalają bezcenne pamiątkowe rodzinne fotografie. W domu artystki można zobaczyć również wykonany przez nią strój ludowy. Składa się ze spódnicy, zapaski, kubraka, koszuli i chusty na głowę. Na zieloną w kwiatowy wzór spódnicę nałożona jest zapaska w połowie wyszyta kolorowymi kwiatami. Czerwony kubrak ma czarne wstawki. Białą koszulę pokrywają kolorowe haftowane kwiaty. Całości dopełniają czerwone korale oraz czerwona chusta na głowę.
